Tüp bebek tedavisi olarak adlandırılan "in vitro fertilizasyon" laboratuvar ortamında yumurta ve sperm birleştirilerek döllenme sonucu oluşan embriyonun anne rahmine transfer edilmesidir.
İlk kez 1978 yılında İngiliz bilim adamı Prof. Dr. Robert Edwards tarafından uygulanmaya başlanmıştır. Dr. Edwards “tüp bebek” (IVF) tedavi yöntemini bulduğu için 2010 yılı Tıp dalında Nobel ödülüne hak kazanmıştır.
Tüp bebek doğal yollarla gebelikten farkı Kadından alınan üreme hücresi yani yumurtanın erkekten alınan üreme hücresi sperm ile birleştirilmesi ve döllenmenin gerçekleşmesidir. Bu döllenme laboratuvar ortamında gerçekleştirilmektedir. Klasik tüp bebek (IVF) olarak adlandırılan yöntemde döllenme işleminin gerçekleşmesi için sperm ve yumurta aynı tüpte birleştirilmesidir. Fakat günümüzde döllenme hızının artması için bu yumurtanın içine özel cihazlarla spermin yerleştirilmesi yani mikroenjeksiyon (ICSI) kullanılmaktadır.
Yaklaşık 16-19 saat sonra döllenme işlemi kontrol edilir. Bu aşamadan sonra bölünmüş hücreler embriyo olarak adlandırılır. Özel medyum sıvı içerisinde 2-5 gün kadar bekletilerek yeterli olgunluğa ulaşan embriyo bekletilir dondurulur veya taze olarak transfer yapılabilir.
İleri düzey tekniklerle oluşturulmuş bu embriyolar 2 , 3 veya 5 gün gözlemlendikten sonra şekilsel olarak istenilen kaliteye uluşması halinde kadın döl yatağı yani rahmine bir kateter vasıtası ile transfer edilir. Buna embriyo transferi (ET) denilir. Transfer işlemi sıklıkla anestezi alınmasını gerektirmemekte ve acısız olmaktadır.
İki hastanın birbirine benzemediğini biliyoruz, bu nedenle önceliğimiz en uygun tedavi şekli için sizi doğru değerlendirmek istiyoruz. Tecrübemiz ile en nadir kısırlık vakalarında başarıya götüren benzersiz eğilimleri belirleyebiliyoruz.
1 yıl hiç korunmadınız ve gebelik oluşmadıysa kısırlık yönünden araştırmalar başlatılmalıdır.
Durumlarında çiftlerimiz tüp bebeğe yönlendirilmelidir.
İlk görüşme sonucunda muayene neticesinde kısırlığa neden olabilecek olası problemler saptandıktan sonra tedavi başlangıcı için kadın adetin 2. veya 3 günü tedaviye başlamak için çiftler kliniğe davet edilir.
Tüp bebek tedavisi başlama zamanlaması için bazı istisnalar bulunmaktadır. Bunlardan ilki herhangi bir kanser tanısı almış ve bu nedenle kemoterapi veya radyoterapi başlanması gereken kadınlarda adetten bağımsız ultrason ile değerlendirme yapılıp yumurta büyütülmesi ve toplanması yapılabilmektedir.
İkinci hasta grubu da özellikle yumurta rezervi düşük olup ardışık yumurta toplanması planlanan hastalarda ilk yumurta toplama yapıldıktan 2-3 gün sonra hasta tekrar kliniğe davet edilir ve tedaviye başlanabilir.
Kısırlık infertilite kadın veya erkek kaynaklı olabilir. Doğal yollarla gebelik elde edememiş çiftler için tüp bebekte tedavisi uygulanmaktadır.
Tüp bebek tedavisi en önemli aşamaları sağlıklı yumurta hücresinin elde edilmesi bunun sağlıklı sperm hücresi ileri birleştirilmesi ve gelişmiş tedavi yöntemleri ile laboratuvar ortamında bir araya getirilmesine dayanır. Tedavinin etkili bir şekilde uygulanabilmesi için kadında yumurta oluşumunu ve gelişimininin en uygun şekilde yapılması gerekmektedir. Erkekte ise sperm üretimini ve salgılanmasını engelleyen herhangi bir sağlık sorunu bulunmaması gerekir. Eğer buna engel bir durum varsa sperm eldesi TESE, TESA veya mikro TESE gibi cerrahi yöntemlerle yapılabilmektedir.
Anne ve baba adayının hekimle tanıştığı, tedavi ile ilgili tetkik ve sonuçların incelendiği ve süreçle ilgili plan yapılmasını kapsar.
Bu süreçte kadın veya erkek için tedavi öncesinde uygulanması gereken ek tedaviler var ise bunların başlanması gerekebilir.
İlk görüşme ve muayene neticesinde kısırlığa neden olabilecek olası promler saptanır ve tedavi nedene ve çiftin diğer kondisyonlarına ( yaş, ek hastalık gibi..) göre belirlenir. Tedavi planlandıktan sonra kadın adetin 2. Veya 3 günü tedaviye başlamak için çiftler kliniğe davet edilir.
Kadın adetin 2. Veya 3. günü kliniğe davet edilir ve ultrason ile yumurtalık sayısı ve tedaviye engel bir durum olup olmadığı kontrol edilir, kontrollerde estrojen ve progesteron hormon seviyelerini belirlemek için kan testi istenebilmektedir. Kısırlık nedeni, kadın yaşı, kadın kilosu ve önceki tedavi sonuçları göz önüne alınarak tedavi için ilaç dozları ve süresi belirlenir. Ve çiftler belli aralıklarla yumurtaların sayı ve boyutlarını takip etmek amaçlı kliniğe çağrılır.
Yumurta büyüklüğü ve sayısı istenilen duruma ulaşan kadınlarda aneztezi altında yumurta toplama işlemi yapılır. Yumurta toplama işlemi vajinal veya karında yapılabilir. Yaklaşık 30 cm uzunluğunda bir iğne ile ultrason eşliğinde uygun temizlik yapıldıktan sonra yumurta toplama işlemi yapılır. Gelişen folikülllerin içine iğne ile girilir ve içerisindeki sıvı bir aspiratör yardımıyla çekilir. Aspire edilen folikül sıvısı bir tüp içerisinde toplanır ve ileri tedavi süreci için yumurtalar laboratuvara teslim edilir.
Karından Yumurta Toplama İşlemi
Türkiyede yumurta rezervi düşük, üreme organlarına zarar verebilecek bir rahatsızlığı olup cerrahi veya tedavi görecek bekar kadınlar yumurta dondurma işlemi yaptırabilir.
Karından yumurta işlemi anestezi altında karından bir noktadan iğne yardımı ile girilip yumurta dokusuna ulaşılır ve gelişmiş olan yumurtalar toplanabilir. Bu işlem tıpkı vajinal yolla yapılan yumurta toplama işlemi ile aynı risklere sahip olmakla birlikte tecrübeli ellerde bu risk azaltılabilir.
ICSI (Mikro Enjeksiyon)
Bir pipet yardımıyla canlı spermin seçilip yumurtayı delerek spermin yumurta içerisine bırakılması işlemidir.
Laboratuvara teslim edilen folikül sıvısı mikroskop altında incelenir ve yaklaşık 100 mikron boyutundaki yumurta folikül sıvısı içerisinde embriyolog tarafından taranır. Eğer mevcut folikül sıvı içerisinde yumurta tespit edilirse 2-4 saatlik bir süre sonra döllenme işlemi için yumurta hazırlanması için ayıklanır ve bekletilir.
2-4 saat sürelik bekleme sonrasında embriyolog yumurtayı tekrar mikroskop altında inceler ve yumurtanın olgun (M2) olup olmadığına bakılır. Olgun yumurtalar belirlendikten sonra İMSİ, İCSİ veya piezoelektirik uygulaması yapılarak suni döllenme işlemi gerçekleştirilir ve döllenme yaklaşık 16-19 saat sonra mikroskop altında kontrol edilir.
İlk gün döllenme tespit edilen hücreler özel kültür ortamları içerisinde bölünme için takip edilir. Uygun şekilde bölünmüş embriyolar ya taze ya da dondurularak transfer edilir.
Üremenin Korunması İçin Yumurta ve Sperm Dondurulması Şartları
Erkeklerde üreme hücreleri ve gonad dokularının saklanmasını gerektiren tıbbî zorunluluk halleri şunlardır;
Kadınlarda üreme hücreleri ve gonad dokularının saklanmasını gerektiren tıbbî zorunluluk halleri şunlardır;
Taze ve Donmuş Embriyo Süreçleri
Tüp bebek sürecinde amaç çok sayıda yumurta gelişimini sağlamaktır. Adetin 2. veya 3. Günü yapılan ultrason ile tedaviye başlanır. Tedaviye başlangıç için ilaç dozu hastanın yumurta rezervine ve kilosuna göre değişkenlik gösterebilmektedir.
Yumurta büyütmek amacıyla başlanan ilaçların kullanım süresi hastanın verdiği cevaba göre değişkenlik göstermekle birlikte sıklıkla 8-12 gün arasında olmaktadır. İlaç dozları ve tedavi protokolleri her hasta için özel olarak belirlenir ve bireyselleştirilmiş tedavi protokolleri uygulanır.
Bu sürenin sonunda anestezi altında yumurta toplama işlemi yapılır. Yumurta toplama işleminin akabinde embriyo gelişimi süreci başlar bu süre içinde 2. 3. veya 5. Günde embriyo transferi yapılmaktadır.
Transfer süreci tamamlanan hastalarımızın sonraki süreç içerisinde fiziksel aktivitelerini azaltmaları önerilmekte olup özellikle şehir dışından veya yurtdışından gelen hastalarımızın ertesi gün yolculuk yapabilecekleri bilgisi verilmektedir.
Dondurulmuş Embriyo Transferinde Süreç
1. Aşama: Adetin 2. Veya 3. Günü yapılan ultrason ile tedaviye başlanır. Yumurta büyütmek amacıyla başlanan ilaçların kullanım süresi hastanın verdiği cevaba göre değişkenlik göstermekle birlikte sıklıkla 8-12 gün arasında olmaktadır. Bu sürenin sonunda anestezi altında yumurta toplama işlemi yapılır. Yumurta toplama işleminin akabinde embriyo gelişimi takip süreci başlar ve embriyolar 2. 3. veya 5. Günde dondurulur.
Embriyo üzerinden genetik test planlanan hastalarımızda embriyo dondurma 5. Veya 6. Günde yapılır. Biopsi alınmış embriyo dondurulurken alınan biopsi materyali genetik inceleme gönderilir.
2. Aşama: Yumurta toplama işlemi tamamlanmış hastamızın bir hafta veya 10 gün içerisinde menstruasyonlarının başlaması beklenmektedir.
Yumurta toplama işleminin hemen akabindeki adet döneminde veya sonraki adet dönemlerinde embriyo transfer aşamasına geçilebilmektedir.
Dondurulmuş Embriyo Transfer Sürecine Nasıl Geçilir?
Adet döneminin 2. veya 3. Gününde rahim duvar kalınlığını artırmak amacıyla ağızdan, deriden veya vajinal yoldan uygulanan estrojen hormonu yada doğal yolla gelişen yumurtayı takip ederek rahim duvarı kalınlık takibi yapılabilir. Bu süre sıklıkla 10- 15 gün arasında olmakla birlite uygun kalınlık ve hormon seviyeleri sağlanıldığında embriyo transfer günü belirlenir.
Şehir dışından veya yurtdışından gelen hastalalarımızın embriyo transferi için kaç kez kontrole gelmesi gerekir?
Adetin 2. veya 3. gününde estrojen hormonu başlanmış hastalarımız hormonu başladığı günden itibaren 12 veya 15 gün sonra bir kez ultrason ve kan tahlili için kontrole çağrılır.
Kontrolde uygun rahim duvar kalınlığı ve hormon seviyeleri sağlanmış çiftlerimizin o günden itibaren 1 hafta içerisinde embriyo transferleri tamamlanır. Transfer süreci tamamlanan hastalarımızın sonraki süreç içerisinde fiziksel aktivitelerini azaltmaları önerilmekte olup özellikle şehir dışından veya yurtdışından gelen hastalarımızın ertesi gün yolculuk yapabilecekleri bilgisi verilmektedir.
Embriyo Transfer Sonrası Yatak İstirahati Yapmalı Mıyım?
Günümüzde embriyo transferi sonrasında çiftlerimizden gelen en sık soru kaç gün dinlenmeliyim sorusudur. Genel uygulamamızda çiftlerimize önerimiz bir kaç gün istirahat halinde olmaları gerektiğidir. Fakat bilimsel verileri incelediğimizde bu aslında bu şekilde olmak zorunda değil.
2022 yılında 21598 hasta üzerinde yapılmış bir analizde embriyo trasferinden hemen sonra hareket etmek veya yatak istirahati yapmak gebelik sonuçlarını etkilememektedir. Bu nedenle bilimsel çalışmalar göz önüne alındığında embriyo trasnferi sonrasında mutlak yatak istirahati gerekli değildir.
Embriyo Genetik Test Yaptıracak Hastalarımız
Yumurta toplama işlemi yapılmış embriyo gelişimi sağlanmış ve embriyodan biopsi alınmış hastalarımızın genetik test sonuçları raporları elde etmek için 2 ile 4 hafta arasında test sonuçlarını beklemeleri gerekmektedir.
Bu sebeple embriyo işlemleri tamamlanmış çiftlerimiz genetik test sonuçlarını beklemek durumundadır. Sıklıkla bir adet dönemini pas geçtikten sonra rapor sonuçları gelmiş çiftlerimiz embriyo transfer sürecine 1 adet dönemini pas geçirip ertesi adet döneminin 2. veya 3. gününde başlatabilmektedir.
Laboratuvar takip edilmiş embriyoların transferi için öncelikle kadın hazırlanır.
Bu hazırlık için mesanenin dolu olması gerektiği için bu ön hazırlık süreci tamamlanır ve hasta ameliyathaneye alnır. Ultrason ile mesane dololuğu kontrol edilen hasta sonrasında transfer için sterilizasyon sağlanır.
Öncelikle steril örtü ile örtülen kadın hekimi tarafından uygun saha temizliği yapılır ve ultrason eşliğinde kateter rahim ağzında geçirilerek transfer hazırlığı tamamlanır ve embriyo rahim içerisine bırakılır.
Embriyo transferi tamamlanan kadınların test gününe kadar kullanması gereken ilaçlar programlanır. Sıklıkla çiftlere 10-15 gün sonra kanda gebelik testi yapılması önerilir.
Tüp bebek tedavisinde başarı gebelik testinin sonucunun pozitif olması değil aslında eve sağlıklı bebek götürme oranıdır. Bu sonucu etkileyen en önemli faktör kadının yaşı ve yumurta rezervidir. Bu nedenle yaşı ileri ama yumurta rezervi iyi olan bir kadının yumurta rezervi genel oranlardan farklılık gösterebileceği gibi genç ama yumurtalık rezervi düşük kadınlarda da gebelik oranı beklenenden daha düşük olabilir.
Tüp bebek başarı oranlarını değerlendiren çalışmalar incelendiğinde;
Kadın yaşında artış ile birlikte gebelik oranlarında düşüşün başlıca nedeni embriyonun genetiğinin bu durumdan etkilenmesidir.
Tüp bebek başarısındaki bu düşüş yaşla birlikte rahmin tutma gücünde bir azalma olduğu ile ilgili değildir.
Tüp bebek başarı oranları kadın yaşı ve rezervi yanında eşlik eden başka problemlerdende etkilenebilmektedir. Örneğin kadın rahim içerisinde bir miyom, polip veya perde varlığı sonucu direk olarak etkileyebilir. Tabi bu durumda miyomun yeri polipin yeri ve büyüklüğü gibi parametrelerde göz önüne alınmalıdır.
Tüp bebek başarı oranı tüp bebek deneme sayısı ile ilişkili değildir. Başka bir deyişle ilk tüp bebek denemesinde çiftin gebelik oranı ne ise sonraki denemelerde aynı oranda olmaktadır. Sanılanın aksine deneme sayısı arttıkça gebelik oranı azalmamaktadır.
Tüp bebek deneme sayısı ile ilgili üst limit ne kadardır. Bununla ilgili net bir çalışma da bulunmamaktadır.
Amerikalı bilim adamlarının gerçekleştirmiş oldukları çalışmada güncel verilere bakıldığında 3 kez genetik testen geçmiş embriyo transferi yapılmış çiftlerin yaklaşık olarak % 90’ı evine bebek götürmektedir.
Toplam kaç kez tüp bebek denenebilir net olmasada özellikle kadının yaşı, yumurta rezervi, ek hastalık olup olmaması deneme sayısı için daha önem kazanmaktadır.
Özellikle tedavi sırasında kullanılan ilaçların uzun dönem insan sağlığı üzerindeki etkileride net olmamakla birlikte maksimum deneme sayısı çiftlerin psikososyal durumlarına göre planlanmaktadır.
İlk görüşme yapıldı ve çiftimiz tedavi başlangıcı için kliniğe davet edildi. Bu aşamadan sonra tüp bebek tedavisi süresi değişkenlik gösterir.
Yumurta büyütme ve yumurta toplama işlemi yaklaşık olarak 8-12 gün arasında bir zaman diliminde gerçekleşir.
Yumurta toplama işlemi gerçekleştikten sonra embriyo transferi taze veya donmuş embriyo transfer olarak çiftin özelliklerine göre değişir.
Eğer taze embriyo transferi planlanacaksa yumurta toplama işleminden 2 veya 5 gün sonra embriyo transferi gerçekleşir. Bu nedenle taze embriyo transferi için tüp bebek tedavisi yaklaşık 2 hafta içerisinde gerçekleşir.
Donmuş embriyo transferinde ise durum farklılık gösterir. Tüp bebek tedavisi için dondurulmuş embriyoların transferi toplanma işleminin akabindeki veya bir sonraki döngüde yapılabilir.
Bunun için rahim duvar hazırlığı yapılmalıdır. Donmuş embriyo transferi öncesinde kadının adetinin 2 veya 3. Gününde ilaç başlanır ve yaklaşık 10-15 gün arasında ilaç kullanımı sonrasında kadın rahim duvar kalınlığı ve hormon kontrolü için kliniğe davet edilir.
Bu parametrelerin uygun olması halinde embriyo 2-5 gün içinde kadına nakledilir.
Tüp bebek tedavisine başlayan çiftlerin en sık sorduğu soruların başında ilk denemede tutma oranı nedir ve en fazla kaç kez denenebilir sorusudur.
Öncelikle ilk deneme için tüp bebek başarı oranı çok fazla nedene bağlıdır ama çiftimiz genç ise çalışmalara oran %60-70 arasında olabilmektedir.peki ilk deneme başarısız oldu sonraki denemelerde oran nedir sorusunun cevabı aslında aynıdır. Bununla ilgili Amerika' da yapılmış bir çalışmada embriyo üzerinde genetik test yapılıp sağlıklı embriyo elde edilmiş çiflerde 3 kez deneme sonrasında çiftlerin yaklaşık %92 ‘si eve bebek götürmüştür.
Tüp bebek deneme sayısı için bir üst sınır bulunmamaktadır. Burada en önemli krıter kadının yaşıdır özellikle 45 yaş üstü kadınlarda gebelik komplikasyonları artacağı için sonrasında gebelik önerilmeyebilir ve denemeler sonlandırılabilir.
Sonuç olarak en fazla kaç kez tüp bebek yapılabilir bununla ilgili henüz bir üst sınır bulunmamakladır.
Öncelikle tüp bebek tedavisi için ülkemizde belirlenmiş bir yaş sınırı bulunmamaktadır. Bununla beraber tüp bebek tedavisi için bir yaş sınırı olmalıdır. Neden olmalıdır? Biliyoruz ki yaş artıkça kadının yumurta sayısı azalmakta ve bu yumurtaların genetik anlamda sağlıklı olma ihtimali düşmektedir. Bu nedenle çoğu ülkede kadın yaşı 45-46 üzerinde olduğunda tüp bebek tedavisi önerilmemektedir. Tabi çevremizde daha ileri yaşlarda gebelik haberleri alınabilse de teorik olarak sonraki sürecin sağlıklı olabilmesi adına 46-47 yaş ötesinde tüp bebek tedavisi önerilmemektedir.
Tüp bebek tedavisi riskleri nelerdir, tüp bebek tedavisi sırasında kullanılan ilaçlar herhangi bir risk teşkil edermi belkide çiftlerden gelen soruların başındadır.
Çalışmalar göstermiş ki tüp bebek tedavisi meme veya yumurtalık kanseri gibi kanserler için riski artırmamaktadır. Özellikle tüp bebek tedavisi deneme sayısı ile bu kanserler arasında herhangi bir ilişki henüz bildirilmemiştir. Bu nedenle tüp bebek tedavisi riskleri arasında kanser bulunmamaktadır. Ancak endometriozis veya çikolata kisti varlığı gibi kısırlık nedenlerinin özellikle birtakım kanserler için risk artırdığı bilinmektedir.
Yine anovulasyon yani kısırlık nedenlerinin başında gelir. Yine bir takım kanserlerle ilişkili olduğu saptanmıştır. Günümüzde anovulasyona neden olan en önemli hastalıkların başında polikistik over sendromu gelir. Polikistik over sendromlu hastalarda özellikle rahim kılıfı yani endometriyum kanserinde artış gözlenmektedir.
Bütün bunlar hastalıkları kendine ait riskleridir. Bu nedenle tedavi sürecinde kullanılan ilaçlar veya tüp bebek tedavisinin kendisi herhangi bir risk taşımamaktadır.
Biraz geçmiş hayal kırıklıklarımız ama bolca umut ve inancımızla çaldık Cem beyin kapısını. Sabırla ilmek ilmek dokuduk yürüyeceğimiz yolu. Büyük bir güven verdi bize hep. İyi ki d{...}
01.07.2023Yıllar boyunca hayaklini kurduğumuz herşeyi önce Allah'ın izni sonrasında canımız doktorumuz Cem ÇElik sayesinde yaşıyoruz. Farklı bir merkezde tüp bebek tedavisi sayısız farklı f{...}
06.06.2023Bizim Mazeramız taki sizi haberlerde görüp eşime ısrarla sizden randecu almasını şstememke başladı 2020 temmuz ayında ilk randevumuz ile başlamıştık üç ay vitamin tedavisi gördük s{...}
06.06.2023Sevgili çiftlerimiz ve okurlarımız, tüp bebek tedavisi ve kısırlık ile ilgili tüm merak ettikleriniz ve aklınıza gelebilecek her türlü sorunun cevabı için aşağıdaki konularımızı inceleyebilirsiniz. Tüp bebek, kısırlık ve kadın hastalıkları hakkında tüm merak ettikleriniz...
Başarı gebelik oranı olarak ifade edildiğinde genellikle artan yaş ile ters orantılı olduğu bilinir. Kadın yaşı arttıkça tüp bebek tedavisi başarısı azalmaktadır.
Yumurta rezervi düşüklüğünü gösteren AMH hormonu kadınların yumurtalık dokusunda öncü yumurta hücresi denilen preantral yumurta hücrelerinden salgılanmaktadır.
Kişiye özel tüp bebek tedavisi çiftlerin tedavi geçmişleri, genetik ve yaşam şekillerini dikkate alıp planlama yapılması esasına dayanır. Bireyselleştirilmiş tüp bebek tedavisi başarı şansını artırabilir.